Page 98 - คู่มือการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายแบบประคับประคอง(Palliative Care) แบบบูรณาการ

ภาคผนวก 97

กายบริหารท่าฤๅษีดัดตน

การบริหารกายแบบไทย ท่าฤๅษีดัดตน เป็นที่รู้จักกันดีมาตั้งแต่สมัยโบราณ เป็นท่าที่ฤๅษีผู้บ�าเพ็ญพรต
คิดค้นขึ้นมาเพื่อออกก�าลังกาย โดยใช้หลักของการดัดส่วนต่างๆ ของร่างกายและความสัมพันธ์
ระหว่างท่าทางการเคลื่อนไหวกับการหายใจเป็นหลักส�าคัญ ร่วมกับการท�าสมาธิและการนวดผสมผสาน
ในบางท่า ครอบคลุมทุกส่วนของร่างกายที่ท�าหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว ตั้งแต่ศีรษะจรดปลายเท้า
ผู้ฝึกท่าฤๅษีดัดตนสามารถเลือกท่าที่เหมาะสมกับสภาวะและปัญหาสุขภาพของตนเอง เมื่อปฏิบัติเป็นประจ�า
สม�่าเสมออย่างเหมาะสมจะช่วยให้ร่างกายแข็งแรง สุขภาพสมบูรณ์ กล้ามเนื้อและข้อต่อยืดหยุ่น ผ่อนคลาย
ลดความตึงของเส้นเอ็น ประสาท และกล้ามเนื้อ เพิ่มการไหลเวียนของเลือดลม ท�าให้จิตใจผ่อนคลาย
การเคลื่อนไหวของร่างกายคล่องแคล่วตามธรรมชาติ รูปร่างได้สัดส่วน นับเป็นการรักษาร่างกายให้มีอายุยืนยาว และ

เป็นการบริหารกายที่เหมาะสมกับคนไทย ปลอดภัย ง่าย และประหยัด

ประโยชน์
การบริหารกายด้วยท่าฤๅษีดัดตน นอกจากใช้เป็นท่าในการบริหารร่างกายให้ แข็งแรง และเป็นการพักผ่อนแล้ว
ท่าต่างๆ ยังมีสรรพคุณและเป็นประโยชน์ในการรักษาอาการเจ็บป่วยเบื้องต้นได้อีกด้วย ได้แก่
1. ช่วยให้การเคลื่อนไหวตามธรรมชาติของแขนขาหรือข้อต่อเป็นไปอย่างคล่องแคล่ว ซึ่งบางท่ามีการเน้น

การบีบนวด หรือการกด ร่วมไปด้วย
2. ท�าให้โลหิตหมุนเวียนดี เลือดลมเดินสะดวก
3. เป็นการต่อต้านโรคภัย บ�ารุงรักษาสุขภาพให้มีอายุยืนยาว
4. มีการฝึกลมหายใจและการใช้สมาธิร่วมด้วยจึงช่วยยกระดับจิตใจให้พ้นอารมณ์ขุ่นมัว หงุดหงิด ความท้อแท้
เศร้าหมอง ความง่วง ความเครียด และช่วยให้ประสิทธิภาพของการหายใจดีขึ้น

การคัดเลือกท่าฤาษีดัดตน
สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข

ได้คัดเลือกท่าฤๅษีดัดตนพื้นฐาน 15 ท่า จากท่าฤๅษีดัดตนที่ได้รวบรวมไว้ทั้งหมด 127 ท่า โดยมีแนวคิดและหลักการใน
การคัดเลือก คือ เป็นท่าพื้นฐานทั่วไป ที่เป็นตัวแทนของอิริยาบถต่างๆ ของร่างกายได้ครอบคลุมทุกส่วน ตั้งแต่ ศีรษะ
คอ ไหล่ แขน อก ท้อง เอว ข่า เข่า ไปจนถึงเท้า เป็นท่าส�าหรับการเริ่มต้นฝึกปฏิบัติให้เกิดความเคยชิน และช่วย
ให้เห็นความส�าคัญของการจัดโครงสร้างของร่างกายตนเองให้สมดุล โดยน�าท่าเดิมหลายท่ามาปรับประยุกต์ใช้ใน
ท่าต่างๆ เคลื่อนไหวต่อเนื่องกัน เช่น นั่ง นอน หรือยืน เพื่อให้ผู้ปฏิบัติสามารถฝึกหัดได้โดยไม่ท�าให้โครงสร้างที่เสียสมดุล
อยู่เดิมมีความเสียหายมากขึ้น และได้เพิ่มท่าบริหารกล้ามเนื้อใบหน้า 7 ท่า ซึ่งคิดค้นโดย รศ.นพ.กรุงไกร เจนพาณิชย์
ศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านกระดูกและข้อ ซึ่งทุกท่าที่คัดเลือกมีการวิเคราะห์โดยใช้ความรู้ทางแพทย์แผนปัจจุบัน

ทั้งในแง่ประสิทธิภาพและประสิทธิผลแล้ว โดยไม่เน้นการรักษาเฉพาะโรค แต่เป็นการเตรียมพร้อมการปรับสมดุล
โครงสร้างร่างกายอย่างง่ายด้วยตัวเอง โดยมีรายละเอียด ดังต่อไปนี้

เริ่มท่าบริหารฤๅษีดัดตน 15 ท่า
การฝึกลมหายใจ การเริ่มบริหารร่างกาย ควรเริ่มต้นนั่งสมาธิและฝึกการหายใจ
ให้ถูกต้อง ดังนี้
- หายใจเข้า สูดลมหายใจเข้าช้าๆ ค่อยๆ เบ่งช่องท้องให้ท้องป่องออก
อกขยาย ซี่โครงสองข้างจะขยายออก ปอดขยายใหญ่มากขึ้น ยกไหล่ขึ้น จะเป็นการหายใจ

เข้าให้ลึกที่สุด กลั้นลมหายใจไว้สักครู่ ในช่วงนี้ผนังช่องท้องจะยุบเล็กน้อยหน้าอกจะยืดเต็มที่
- หายใจออก ค่อยๆ ผ่อนลมหายใจออกช้าๆ โดยยุบท้อง หุบซี่โครงสองข้าง
เข้ามา แล้วลดไหล่ลง จะท�าให้หายใจออกได้มากที่สุด