Page 23 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 17 ฉบับที่ 3

J Thai Trad Alt Med Vol. 17 No. 3 Sep-Dec 2019 373

O สารกลุ่ม diterpene lactones และสารอื่นน้อยกว่า
14 16
HO O เมื่อเทียบกับการสกัดด้วยตัวทำาละลายอื่น จึงได้สาร
[10]
12 สกัดที่มีความเข้มข้นของสาร andrographolide ค่อน
20
1
17 C 20H 30O 5 ข้างสูงและเมื่อทำาให้อุณหภูมิของสารสกัด chloro-
10 9
3 5 form เย็นลง สาร andrographolide ที่มีความเข้มข้น
HO 7 สูงและมีค่าการละลายใน chloroform ตำ่าจึงตกผลึก
18 19
OH ออกมา หลังจากนั้นนำามาทำาให้มีความบริสุทธิ์เพิ่มขึ้น

Andrographolide
n ro ra
A d g ph o lid e โดยเทคนิคการตกผลึกซำ้าโดยเลือกใช้ ethanol ซึ่ง
เป็นตัวทำาละลายที่เหมาะสมสามารถละลายสาร an-
ภาพที่ 6 โครงสร้างโมเลกุลของสาร andrographolide drographolide ได้ดีเมื่อให้ความร้อน ตามหลักการ
lot no. RSC6001213
ของการตกผลึกซำ้า สารละลายอิ่มตัวของ androgra-
[9]
pholide (saturated solution) เมื่อทิ้งให้เย็นลงอย่าง
สามารถกำาหนดค่าความบริสุทธิ์ได้เท่ากับ 98.2% ช้า ๆ ที่อุณหภูมิห้อง สาร andrographolide ที่อิ่มตัว

เมื่อคำานวณในสภาวะปกติโดยเปรียบเทียบกับสาร จะตกผลึกออกมาจากสารอื่น ๆ ที่ละลายใน ethanol
มาตรฐาน andrographolide ของ USP ได้ดีแต่มีความเข้มข้นน้อย หลังจากนั้นจึงล้างผลึก
[8]
ด้วย ethanol เย็นซำ้าหลาย ๆ ครั้งเพื่อกำาจัดสิ่งเจือปน
อภิปร�ยผล อื่น นอกจากนี้การปล่อยให้ตกผลึกอย่างช้า ๆ จะได้

การสกัดสารสำาคัญ andrographolide ใน ผลึกที่มีขนาดใหญ่และมีความบริสุทธิ์กว่าการทำาให้
ฟ้าทะลายโจรใช้หลักการสกัดพืชสมุนไพรโดยการ เย็นอย่างรวดเร็ว ซึ่งจะได้ผลึกเล็กละเอียดและมีพื้นที่

เลือกตัวทำาละลายที่เหมาะสมกับคุณสมบัติสารที่ ผิวมาก มีโอกาสที่สารอื่นจะปนเปื้อนอยู่กับผลึก
ต้องการสกัดออกมา แล้วจึงนำาสารสกัดที่ได้มาทำาให้ ละเอียดได้มากกว่า [9]
ตกผลึกเพื่อแยกสารที่ต้องการออกจากสารอื่นที่อยู่ใน วิธีการแยกสารและทำาให้บริสุทธิ์โดยการ

สารสกัด หลังจากนั้นทำาให้สารที่ต้องการมีความ ตกผลึกเป็นวิธีการที่สะดวก ขั้นตอนไม่ยุ่งยากซับ
บริสุทธิ์ยิ่งขึ้นโดยเทคนิคการตกผลึกซำ้า (recrystal- ซ้อน และไม่สิ้นเปลืองตัวทำาละลายอินทรีย์เหมือนวิธี

ization) การเลือกใช้ chloroform เป็นตัวทำาละลาย คอลัมน์โครมาโทกราฟี (column chromatography)
[8-9]
ที่มีค่า polarity index (PI) ค่อนข้างตำ่า (PI = 4.1) นั้น หรือวิธี flash column chromatography แต่ต้อง
ถึงแม้ว่าไม่ค่อยเหมาะสมกับคุณสมบัติความเป็นขั้ว ศึกษาและทดสอบเพื่อหาตัวทำาละลายและสภาวะที่

ของสาร andrographolide ที่ต้องการสกัดออกจาก เหมาะสม อีกทั้งปริมาณสารที่ต้องการต้องมีปริมาณ
ฟ้าทะลายโจร ทำาให้ปริมาณที่สกัดออกมาได้นั้นน้อย มากพอที่จะทำาให้เกิดสภาวะอิ่มตัวของสารละลาย

กว่าการสกัดด้วยตัวทำาละลายที่มีค่า PI สูงกว่าเช่น จึงจะทำาให้เกิดการตกผลึกได้ วิธีการผลิตสาร an-
[9]
ethanol (PI = 5.2) และ methanol (PI = 6.6) แต่พบ drographolide จากฟ้าทะลายโจรที่พัฒนาขึ้นนี้ใช้
ว่าสารสกัดที่ได้จาก chloroform จะมีการเจือปนของ หลักการสกัดและตกผลึกซึ่งเป็นหลักการพื้นฐานแต่