Page 12 - ภาพนิ่ง 1

6 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ปีที่ 10 ฉบับที่ 1 มกราคม-เมษายน 2555

เป็นชั้นวิสามัญศึกษามาตรวจตราแก้ไข ใช้ของ ตรวจสอบชำระให้ตรงกันกับฉบับดั้งเดิม คัมภีร์ที่
เดิมบ้างหรือประชุมผู้รู้หลักในวิชานั้นๆ ให้แต่ง ชำระแล้วเหล่านี้รวมเรียกว่า “เวชศาสตร์ฉบับ

ขึ้นใหม่บ้าง แล้วโปรดฯให้จารึกแผ่นศิลาประดับ หลวง” ซึ่งเป็นแบบฉบับของการสร้าง “ตำรา

ไว้ในวัด มีรูปเขียนและรูปปั้นประกอบตำรานั้นๆ ฉบับหลวง” อันเป็นที่มาของตำราแพทย์ศาสตร์

เพื่อคนทั้งหลายไม่เลือกว่าตระกูลชั้นใดๆมีใจรัก สงเคราะห์ ที่เป็นตำราหลักในการศึกษาเล่าเรียน
วิชาอย่างใดก็สามารถเล่าเรียนได้จากศิลาจารึกที่ ของแพทย์แผนไทยในยุคต่อมากระทั่งถึงปัจจุบัน 3

วัดพระเชตุพนฯ ในตำราเวชศาสตร์ฉบับหลวง ได้บรรยาย
จารึกวัดโพธิ์แบ่งเป็น 4 หมวด ได้แก่ วิชา ทางเดินของเส้นประธานสิบไว้ โดยมีชื่อเส้นสิบ

ฤๅษีดัดตน เวชศาสตร์ เภสัชศาสตร์ และแผนนวด ดังนี้ อิทา ปิงคลา สุสุมนา กาลทารี สหัศรังสี

4
ซึ่งในแผนนวดมีภาพคนแสดงแผนนวด 60 ภาพ ทวารี ลาวุสัง (คือ จันทภูสัง) อุลังกะ (คือ รุชำ)
และมีคำโคลงฤๅษีดัดตนทั้งหมด 80 ท่า นันทกระหวัด (คือ สุขุมัง) และคิชฌะ 6
5
ในตำราโรคนิทานคำฉันท์ 11 (ฉบับพิมพ์ โดยสรุป ตำราดั้งเดิมหลักของการนวด

2458) พระยาวิชยาธิบดี (กล่อม) อดีตเจ้าเมือง ไทยที่มีหลักฐานการจารึกและบันทึกที่ชัดเจน มี
จันทบูร ในสมัยรัชกาลที่ 2 ได้กล่าวถึง เส้นสิบว่า ดังนี้

มี 10 เส้นได้แก่ อิทา ปิงคลา สุมนา กาลทารี 1. ภาพแผนนวด วัดพระเชตุพนวิมล

สหัสรังสี ทวารี อุรัง (จันทภูสัง ลาวุสัง) สุขุมอุสะ มังคลาราม ซึ่งรัชกาลที่หนึ่งได้ทรงโปรดเกล้าฯ
มา (รุชำ อุลังกะ) รัตคินี (สิกขิณี สังคินี) กังขุง ให้รวบรวมจารึกไว้ เพื่อให้เป็นสถานที่เผยแพร่

(สุขุมัง นันทกระหวัด) โดยให้ความสำคัญกับ 3 ความรู้แก่ไพร่ฟ้าประชาชน และต่อมาในสมัย

เส้นหลัก คือ เส้นซ้าย ชื่ออิทา เส้นขวาชื่อ รัชกาลที่สาม ทรงให้ปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน
1
ปิงคลา และเส้นกลาง ชื่อ สุมนา ดังนี้ วิมลมังคลารามอีกครั้งในปีพ.ศ.2375 และทรงให้
รวบรวมเลือกสรรตำรับตำราต่างๆ จารึก โดยมี

เส้นสามใครรู้ดี รู้วิธีเปนแลตาย วิชาฤๅษีดัดตน เวชศาสตร์ เภสัชศาสตร์ และแผน
กำกับสำหรับกาย ทุกหญิงชายไม่เว้นเลย นวด ซึ่งในแผนนวดมีภาพคนแสดงแผนนวด 60

ภาพ และมีคำโคลงฤๅษีดัดตนทั้งหมด 80 ท่า 5
4
สมัยรัชกาลที่ห้า (พ.ศ.2411–2453) ได้ 2. ตำราโรคนิทานคำฉันท์ 11 เรื่อง

ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ประชุมคณะแพทย์ กล่าวเส้นสิบ เรียบเรียงโดยพระยาวิชยาธิบดี
หลวง จัดหารวบรวมคัมภีร์แพทย์ในที่ต่างๆมา (กล่อม) อดีตเจ้าเมืองจันทบูร ในสมัยรัชกาลที่ 2 1