Page 2 - จุลสารกรมแพทย์แผนไทยฯ ประจำเดือนกันยายน 2562

เห็ด เป็นอ�ห�รเพื่อสุขภ�พ
สมุนไพรดูแลหัวใจ ต�มภูมิปัญญ�ก�รแพทย์พื้นบ้�น

ภก.ณัฐวุฒิ ปราบภัย
ภญ.ศตพร สมเลศ

เห็ดโคน

สถานการณ์ปัจจุบัน โรคที่เกี่ยวกับระบบหัวใจ
และหลอดเลือดเป็นหนึ่งในกลุ่มโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง หรือ เห็ดเผาะ (อ่อน) เห็ดเผาะ (แก่) เห็ดไข่ห่านขาว
Non-communicable diseases เป็นโรคที่มีผู้เสียชีวิต มนุษย์รู้จักการใช้ประโยชน์จากเห็ดมาช้านาน โดยมี สรรพคุณ มีรสเย็น หวาน บ�ารุงก�าลัง บ�ารุงรางกาย บ�ารุงธาตุ

อันดับหนึ่งของโลกและของประเทศไทย ซึ่งโรคเหล่านี้ หลักฐานปรากฏในแหล่งโบราณสถานของประเทศชิลี และมี แกช�้าใน รักษาโรคกระเพาะ แกอาเจียน เห็ดระโงกขาว หรือ
ส่วนใหญ่เกิดจากการมีพฤติกรรมเสี่ยงภายนอก เช่น หลักฐานเก่าแก่พบการบริโภคเห็ดมาหลายร้อยปีในประเทศจีน เห็ดไข่ห่านขาว (Amanita princeps Corner & Bas) รูปร่าง/
ขาดการออกกำาลังกาย สูบบุหรี่ การรับประทานเครื่องดื่ม โดยระบุว่า เห็ดเป็นอาหารส�าหรับบุคคลชั้นสูง และเป็นแหล่ง ลักษณะ ดอกเห็ดในระยะอ่อนเป็นก้อนกลมหรือรูปไข่ เมื่อเห็ดบาน
ที่มีแอลกอฮอล์ โดยเฉพาะการรับประทานอาหาร กระเทียม (Allium sativum L.) เป็นพืชล้มลุก มีล�าต้น อาหารที่ส�าคัญในฤดูหนาว นอกจากบริโภคเป็นอาหารแล้วยัง ผิวหมวกเห็ดด้านบนเรียบเป็นมันเงาโค้งนูนคล้ายกระทะคว�่า

ที่ไม่ส่งผลดีต่อสุขภาพ (junk food) ตัวอย่างเช่น ใต้ดินเป็นหัวลักษณะกลมแป้น แต่ละหัวประกอบด้วย 6-10 กลีบ สามารถใช้เป็นยา ในทางการแพทย์แผนไทย เห็ดจัดเป็นสมุนไพร มีสีขาวนวลหรือน�้าตาลอ่อน เมื่อโตเต็มที่ขอบหมวกเห็ดจะฉีกขาด
ชานมไข่มุก อาหารผัดทอดต่าง ๆ ซึ่งอาหารเหล่านี้ เปลือกนอกมีเยื่อสีขาวหรือม่วงอมชมพูหุ้มอยู่ 2-4 ชั้น มีข้อมูล ฤทธิ์เย็น มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้ช�้าใน บ�ารุงร่างกาย และช่วยให้ ด้านล่างมีครีบหมวกสีขาวเรียงรอบก้านดอก มีปลอกเป็นกระเปาะ
หากรับประทานต่อเนื่องก็จะส่งผลให้นำ้าหนักตัวเพิ่มขึ้น จากการศึกษาวิจัยพบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่เป็นประโยชน์ต่อ เจริญอาหาร เห็ดบางชนิดมีฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย และช่วยลดระดับ สีขาวที่โคนก้านดอกและมีแหวนเป็นกระโปรงสีขาวอยู่ด้านบน
ซึ่งจะนำาไปสู่โรคต่าง ๆ เช่น ไขมันในเลือดสูง โรคเบาหวาน หัวใจมากมาย อาทิ ลดระดับไขมันในเลือด และลดการแข็งตัว ไขมันในเลือดได้ มีคุณค่าทางโภชนาการ ชวยกระตุนการท�างานของระบบภูมิคุมกัน

โรคความดันโลหิตสูง ภาวะหลอดเลือดอุดตัน สำาหรับ ของเลือด นอกจากนี้ ยังมีสรรพคุณอื่น ๆ เช่น แก้จุกเสียด เห็ดมีคุณค่าทางอาหาร คือ มีโปรตีนสูงกว่าในพืชหลายชนิด มีเกลือแรที่จ�าเป็นตอรางกายสูง แหล่งที่พบ พบเป็นดอกเดี่ยว
ในประเทศไทยนั้นมีสมุนไพรมากมายที่ช่วยป้องกัน ลดการอักเสบ ต้านเชื้อจุลชีพ และต้านอนุมูลอิสระ โดยขนาด และมีข้อดีกว่าโปรตีนจากแหล่งอื่น คือ เห็ดมีเส้นใยสูง มีแร่ธาตุ กระจัดกระจายหรือเป็นกลุ่มขึ้นชุกชุมบนพื้นดินในป่าโคกที่มี
หรือลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด รับประทานกระเทียมสดที่องค์การอนามัยโลกแนะน�า คือ 2.5 และวิตามินสูง แคลอรี่ต�่า และมีไขมันต�่า (พบเพียงร้อยละ 1-8 ใบไม้ผุเปื่อยทับถมกันอยู่ พบมากตอนต้นฤดูฝนหรือเมื่อฝนทิ้งช่วง
ที่ยกมาให้ความรู้กันในจุลสารฉบับนี้ คือ กระเทียม กรัมต่อวัน ปัจจุบัน ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจากกระเทียม สามารถ ของน�้าหนักแห้ง 100 กรัม) เห็ดจึงจัดเป็นอาหารสุขภาพที่ส่งเสริม แล้วเริ่มตกใหม่ เห็ดเผาะ (Astraeus hygrometricus (Pers.)
Morgan) รูปร่าง/ลักษณะ ในระยะอ่อนมีลักษณะรูปร่างกลม
และดีบัว หาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป ซึ่งมีทั้งในรูปแบบ น�้ามันกระเทียม ให้มีสุขภาพดี อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเห็ดมีทั้งชนิดที่สามารถ
สกัดในแคปซูลนิ่ม กระเทียมผงในแคปซูล และกระเทียมอัดเม็ด รับประทานได้ และชนิดที่รับประทานไม่ได้ (เห็ดพิษ) ดังนั้น ผิวเรียบ สีขาวหรือมีรอยเปื้อนดินบางส่วน เมื่ออายุมากขึ้นผิว
ควรเลือกรับประทานเห็ดชนิดที่รู้จักดี หรือเห็ดที่ได้จากการ ด้านนอกจะค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีน�้าตาลอ่อนไปจนเป็นสีน�้าตาลแก่
เพาะเลี้ยง เชื่อกันว่ามีไม่เกินร้อยละ 10 ของเห็ดที่มีอยู่ในโลก มีเนื้อเยื่อเหนียวและแข็งขึ้น ไม่มีก้านดอก เห็ดเผาะหนังมีเปลือก
ดีบัว (Nelumbo nucifera Gaertn.) ดีบัวจัดเป็นเครื่องยาที่ได้จากต้นอ่อนในเมล็ด 2 ชั้น เนื้อเยื่อชั้นนอกสุดจะแตกออกได้ง่ายเมื่อเห็ดมีอายุแก่เต็มที่
บัวหลวง มีรูปร่างคล้ายสาก ยาว 1-1.5 เซนติเมตร ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ใบนี้ ซึ่งเห็ดที่รับประทานได้ที่พบในประเทศไทยส่วนใหญ่ คือ รอยแตกยาวลงไปจนถึงฐานรองดอก ท�าให้เปลือกบานออก
1) เห็ดที่ได้จากการเพาะเลี้ยง ที่มีจ�าหน่ายทั้งในตลาดทั่วไปและ
2 มิลลิเมตร มีใบอ่อน 2 ใบ ใบหนึ่งสั้น อีกใบหนึ่งยาว สีเขียวเข้ม หรือสีเขียวอมเหลือง ห้างสรรพสินค้า เช่น เห็ดฟาง และเห็ดนางฟ้า 2) เห็ดป่าที่เก็บ เหมือนกลีบดอกไม้หรือแฉกของรัศมีดาว เห็ดเผาะนิยม
ปลายใบม้วนเป็นรูปคล้ายลูกศร ต้นอ่อนตรง มีขนาดเล็กมากอยู่ระหว่างใบอ่อนทั้งสอง มาขายในตลาดท้องถิ่นทั่วไป เช่น เห็ดระโงกขาว เห็ดโคน เห็ดเผาะ รับประทานในระยะที่เห็ดยังอ่อนอยู่ สรรพคุณ บ�ารุงรางกาย
ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร โคนต้นสีเหลืองอ่อนหรือสีเหลืองอมเขียว รูปทรงกระบอกยาว เป็นเห็ดที่เจริญเติบโตได้ดีในช่วงฤดูฝนซึ่งชาวบ้านมักเก็บมาขาย ชูก�าลัง แกช�้าใน
2-4 มิลลิเมตร เนื้อหนา เปราะ รอยหน้าตัดมีรูเล็ก ๆ จ�านวนมาก ดีบัวไม่มีกลิ่น รสขมจัด และบริโภคมานาน ข้อควรรู้ในการสังเกตเห็ดพิษ เห็ดป่าที่ขึ้นอยู่ใกล้

มีงานวิจัยระบุว่า ดีบัว มีสรรพคุณ ช่วยขยายหลอดเลือด เพิ่มการไหลเวียนเลือด ช่วยลด ตัวอย่างเห็ดป่าในประเทศไทยที่รับประทานได้ มูลสัตว์หรือบนมูลสัตว์ รูปร่างคล้ายสมองหรืออานม้า มีสีน�้าตาล
ความดันโลหิต และช่วยให้นอนหลับ หรือสีสันฉูดฉาด หมวกเห็ดมีสีขาว มีปุ่มปม มีรู ไม่เป็นครีบ
เห็ดโคน (Termitomyces cartilaginous (Berk.)
Heim) รูปร่าง/ลักษณะ เป็นหมวกเห็ดเมื่อยังอ่อน มีลักษณะ มีวงแหวนใต้หมวก มีปลอกหุ้มโคนหรือเมื่อดอกแก่ มีกลิ่นเอียน
คำาเตือน ผู้ที่มีโรคประจ�าตัวที่เกี่ยวข้องกับหัวใจและหลอดเลือดที่ใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด หรือยาอื่น ๆ ควรปรึกษา โค้งนูนคล้ายทรงกระบอก แล้วค่อยขยายนูนขึ้นคล้ายร่ม ส่วน หรือกลิ่นค่อนข้างมาก ควรระวังว่าอาจจะเป็นเห็ดพิษ

แพทย์และเภสัชกรก่อนที่จะรับประทานดีบัวและกระเทียมหรือผลิตภัณฑ์จากกระเทียม เนื่องจากอาจเสริมฤทธิ์กันจนเป็น กลางหมวกเห็ดจะนูนแหลมขึ้น สีจะเข้มกว่าขอบหมวกเห็ดมีสี
อันตรายได้ น�้าตาลปนเทา ใต้หมวกเห็ดมีครีบค่อนข้างห่าง ด้านบนก้านดอก
คำาแนะนำา นอกจากการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ควบคู่ไปกับการออกก�าลังกายอย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน หรือ มีขนาดใหญ่เรียวเล็กลงสู่โคนก้านดอกที่เป็นกระเปาะ รากเทียม กฤษณะ คตสุข, ภญ.พนิด� เภ�รอด

150 นาทีต่อสัปดาห์ ไม่รับประทานอาหารรสจัดเกินไป การควบคุมน�้าหนักให้เหมาะสม การพักผ่อนให้เพียงพอแล้ว การงด ยาว 2 เซนติเมตร สีน�้าตาลเข้ม พบมากในตอนปลายฤดูฝน
สูบบุหรี่ ก็จะท�าให้ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดได้ เช่นกัน ช่วงเดือนสิงหาคมถึงกันยายน ขึ้นจากพื้นดินใกล้จอมปลวก