Page 2 - จุลสารกรมแพทย์แผนไทยฯ ประจำเดือนเมษายนเดือน 2562
P. 2
มาทำความรู้จัก ดินสอพอง กันเถอะ
พท.ป.ประดิษฐา ดวงเดช
ก้าวย่างเข้าสู่ฤดูร้อนอย่างเป็นทางการ เดือนเมษายน นับว่าเป็นเดือนที่ร้อน
ที่สุดของปี และเป็นเดือนที่มีประเพณีที่สำคัญของไทย คือ ประเพณีสงกรานต์
ในเทศกาลนี้ นอกจากจะมีการทำบุญตักบาตรแล้ว ยังมีการสรงน้ำพระ การรดน้ำ
ขอพรผู้ใหญ่ การเล่นรดน้ำปะแป้งในคนหนุ่มสาว ซึ่ง ดินสอพอง เป็นส่วนหนึ่ง
ที่สำคัญที่ใช้ในการเตรียมน้ำอบไทย และแป้งที่นำมาใช้ในการละเล่นต่าง ๆ
ที่สืบทอดมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
ดินสอพอง เป็นเม็ดแป้งสีขาวนวลรูปทรงสามเหลี่ยมจีบ ท้ายกลม ๆ
เป็นลักษณะที่คุ้นตา หรือจะเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ดินมาร์ล หรือ ปูนมาร์ล ซึ่งเป็นดินที่เกิดจาก
การผุพังของหินปูนและถูกนํ้าพัดพามาสะสม อยู่ตามเชิงเขาหรือบริเวณแหล่งที่ลุ่ม
แหล่งดินมาร์ล ที่สําคัญของประเทศไทยกระจายอยู่ในหลายจังหวัด ส่วนใหญ่จะอยู่ใน
จังหวัดลพบุรี ตามตำนานในจังหวัดลพบุรี มีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่า “เมื่อครั้งที่พระราม
ปราบทศกัณฐ์ได้สำเร็จนั้น พระองค์จึงอยากจะปูนบำเหน็จให้กับหนุมาน ซึ่งเป็นทหารเอก ด้วยการแผลงศรออกไป
เมื่อศรตกลงไปที่ใด ที่นั้นก็จะเป็นของหนุมาน แต่ศรของพระรามเป็นศรศักดิ์สิทธิ์ ตกลงไปที่ใดก็จะลุกเป็นไฟ ศรได้มา
ตกตรงที่ทุ่งพรหมมาสตร์ (จังหวัดลพบุรี) จึงเกิดไฟลุก หนุมานเห็นดังนั้นจึงใช้หางตัวเองกวาดเปลวไฟให้ดับ บริเวณที่ถูกไฟ
ก็จะสุกกลายเป็นสีขาว ส่วนที่โดนกวาดไปก็กลายเป็นภูเขาล้อมรอบจังหวัดลพบุรีนั่นเอง”
ดินสอพอง จัดเป็นสมุนไพรจำพวกแร่ธาตุ หรือทางแพทย์แผนไทย เรียกว่า เครื่องยาธาตุวัตถุ ตามประวัติศาสตร์
ของไทย พบดินสอพองตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชจาก “ตำราพระโอสถพระนารายณ์” ที่กล่าวถึงดินสอพอง
ไว้ว่า “ให้เอาชานอ้อย กำยาน แก่นคูน กรักขีถาก รมหม้อใหม่ใส่น้ำไว้ จึงเอาดินสอพองเผาให้สุก ใส่ลงในหม้อน้ำนั้นให้
คนไข้กินเนือง ๆ แก้ร้อนใน แก้กระหายน้ำ หยุดแล” ถือได้ว่าดินสอพองเป็นยาสมุนไพรที่มีมาช้านาน และใช้รักษาโรคให้กับ
คนในสมัยนั้นได้เป็นอย่างดี แพทย์แผนไทยในสมัยโบราณมักนำดินสอพองมาสะตุ ก่อนนำมาใช้ปรุงยาเพื่อฆ่าเชื้อที่
อาจติดมากับดินสอพอง โดยนำดินสอพองใส่หม้อดินแล้วปิดฝา นำขึ้นไฟจนดินสอพองสุกจึงนำมาปรุงยา ดินสอพอง
ที่สะตุแล้วจะมีลักษณะเป็นผงหรือก้อนมีสีนวล สรรพคุณตามตำราแพทย์แผนไทย เป็นสมุนไพรที่มีฤทธิ์เย็น แก้เม็ดผดผื่นคัน
ระงับเหงื่อ ดับพิษร้อน คนไทยในสมัยก่อนใช้ดินสอพองเป็นแป้งทาตัว ทำให้ร่างกายรู้สึกเย็นสบาย ปัจจุบันมีผู้นำ
ดินสอพองมาใช้พอกหน้าอาจผสมสมุนไพรบางชนิด เช่น ขมิ้นชัน ไพล นำมาขัดผิว ช่วยเรื่องผิวพรรณ เป็นเครื่อง
ประทินโฉมที่สามารถทำได้เอง
ข้อแนะนำและข้อควรระวัง การสังเกตดินสอพองภายนอก ไม่สามารถ
บอกได้ว่าเป็นดินสอพองที่ผ่านการฆ่าเชื้อหรือเป็นดินสอพองที่ผ่านการสะตุ
มาแล้ว และดินสอพองที่ผ่านการสะตุมาถ้าการเก็บไว้เป็นเวลานานอาจเกิดการ
ปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ได้ ดังนั้นผู้ใช้ควรจะต้องมีความระมัดระวังในการใช้
ห้ามใช้กับบริเวณที่มีบาดแผลและบริเวณดวงตา ควรเลือกซื้อดินสอพอง
ที่มีฉลากระบุว่าผลิตภัณฑ์นั้นได้ผ่านการฆ่าเชื้อแล้ว มีชื่อผู้ผลิต วันที่ผลิต
และแหล่งผลิตที่เชื่อถือได้ เช่น เป็นผลิตภัณฑ์ OTOP ที่ได้รับการรับรองมาตรฐาน
ผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.) บรรจุในภาชนะที่ปิดสนิท และหากไม่มั่นใจใน
ความปลอดภัยของดินสอพองที่ซื้อมา อาจนำมาผ่านความร้อนโดยวิธีการสะตุ
ดินสอพองก่อนนำไปใช้ จะทำให้มีความปลอดภัยมากยิ่งขึ้น
