Page 3 - จุลสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่3 ฉบับที่ 8 ประจำเดือน สิงหาคม 2563

ในสังคมช�วไทยมุสลิมบริเวณภ�คใต้ของประเทศไทย ที่นับถือศ�สน�อิสล�มจะมีวัฒนธรรม
และประเพณีคว�มเชื่อที่เป็นเอกลักษณ์แตกต่�งจ�กพื้นที่อื่น รวมทั้งบริบท ทัศนคติ พิธีกรรม
และข้อปฏิบัติต่�ง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับก�รตั้งครรภ์และก�รคลอดบุตร ซึ่งเป็นก�รผสมผส�นระหว่�ง

ศ�สน�และคว�มเชื่อท้องถิ่น

“โต๊ะบิแด” เป็นภ�ษ�มล�ยูท้องถิ่นหรือภ�ษ�ย�วีที่ใช้เรียกหมอตำ�แย ซึ่งมีบทบ�ทในก�รดูแลสุขภ�พ
ของม�รด�และท�รก ทั้งด้�นร่�งก�ย และจิตใจ ผ่�นก�รดูแลสุขภ�พ ก�รใช้ย�สมุนไพร ก�รทำ�หัตถก�ร
ก�รทำ�พิธีกรรมในกระบวนก�รตั้งแต่ก�รบำ�รุงร่�งก�ยก่อนก�รตั้งครรภ์ ก�รดูแลระหว่�งตั้งครรภ์
ก�รทำ�คลอด จนถึงก�รดูแลหลังคลอด และก�รดูแลท�รก โต๊ะบิแดจะเป็นผู้หญิง โดยสืบทอดจ�กบรรพบุรุษ
ท�งม�รด�โดยอ�จมีวิธีก�ร และรูปแบบประสบก�รณ์ที่แตกต่�งกัน

การส่งเสริมสุขภาพในระหว่างการตั้งครรภ์ โต๊ะบิแดจะมีทักษะ การรับประทานสมุนไพรเป็นอาหาร ในระยะตั้งครรภ์โต๊ะบิแด
ในก�รตรวจอ�ยุครรภ์เพื่อดูคว�มก้�วหน้�ในก�รตั้งครรภ์ จนถึง จะแนะนำ�สมุนไพรที่มี รสเย็น หรือผักที่เป็นเมือก เช่น กล้วยสุก ผักบุ้ง
ท่�ท�งของท�รก โดยก�รสัมผัส คลำ�ที่บริเวณหน้�ท้อง ในช่วง ผักกูด ถ้�มีอ�ก�รป่วยเล็กน้อย ใช้ร�กต้นย่�น�งต้มกินแก้ปวดแก้ไข้
อ�ยุครรภ์ 7 เดือนขึ้นไป ทำ�ก�รตรวจเพื่อดูก�รกลับหัวของท�รก หรือต้นผักเป็ดต้มนำ้�กินแก้ท้องเสีย ห�กท้องผูกใช้ใบฆือแลแง
หมอตำ�แยจะมีคว�มรู้ในก�รแต่งพุง หรือแต่งท้องขณะตั้งครรภ์ (ใบชุมเห็ดเทศ) ต้มกินนำ้�
ซึ่งทำ�ให้มดลูกอยู่ตรงกับช่องคลอด และปรับทิศท�งให้ท�รกอยู่ใน พิธีกรรมต่าง ๆ ต�มคว�มเชื่อ เช่น พิธีตั้งขันหรือก�รตั้งร�ด

ท่�กลับหัวที่ทำ�ให้มีก�รคลอดได้ง่�ยต�มธรรมช�ติ โดยก�ร จะเป็นก�รใช้ขันใส่ข้�วส�ร ใบพลู ด้�ย เทียนไข และเงิน เพื่อแสดง
จับเอ็นคอมดลูกซึ่งอยู่ระหว่�งเชิงกร�นทั้ง 2 ข้�ง โดยจะทำ�เป็นระยะ คว�มประสงค์ให้หมอตำ�แยเป็นผู้ทำ�พิธีคลอดให้ พิธี “แนแง” เป็นพิธี
ต�มคว�มเหม�ะสม ลูบไล้ครรภ์ในหญิงท้องแรก เพื่อให้คลอดง่�ยและเป็นสิริมงคลแก่ท�รก
การนวดในระหว่างการตั้งครรภ์ โต๊ะบิแดจะทำ�ก�รนวดเพื่อ หรือก�รนำ�ดอกไม้แห้งจ�กเมืองเมกกะ ม�ทำ�น�ยคว�มย�กง่�ยของ
ลดคว�มเมื่อยล้�ที่เกิดขึ้นของหญิงตั้งครรภ์ ซึ่งจะแตกต่�งจ�กก�ร ก�รคลอดโดยก�รแช่นำ้� ถ้�ดอกไม้บ�นแสดงว่�คลอดง่�ย หรือ
นวดทั่วไป โดยจะเริ่มที่ท้องก่อนอวัยวะอื่น อ�จมีก�รใช้นำ้�มันมะพร้�ว ถ้�ไม่บ�นแสดงว่�จะคลอดย�ก หรือบ�งคนก็นำ�นำ้�ที่แช่ม�ดื่มเพื่อให้
ท�และใช้นิ้วโป้งนวดรีดลงต�มเส้น หรือในช่วง 2-3 เดือนแรกของ คลอดง่�ย ซึ่งในปัจจุบันหล�ย ๆ พิธีกรรมได้รับก�รปฏิบัติลดลง
ก�รตั้งครรภ์ อ�จทำ�ก�รเหยียบข� สะโพก แต่ในส่วนหลัง เอว และแขน เนื่องจ�กม�รด�เห็นว่�เป็นภ�ระ และรู้สึกไม่สุขสบ�ย
จะใช้ก�รนวดแทน

การใช้สมุนไพรภายนอก เมื่อมีอ�ก�รคันที่หน้�ท้อง เช่น ฆือแลแง เป็นภ�ษ�มล�ยู หรือ ชุมเห็ดเทศ
ชื่อวิทย�ศ�สตร์ Senna alata (L.) Roxb.
ก�รใช้ไพลท� ก�รท�ด้วยแป้งที่ทำ�โดยมีส่วนผสมของข้�วส�รแช่ค้�ง วงศ์ Fabaceae สรรพคุณต�มตำ�ร�ย�ไทย แก้ท้องผูก
คืนโขลกกับต้นหนูด (ชะลูด) ร�กแฝกหอม มีก�รใส่ใบหร่ม เปร�ะหอม ขับปัสส�วะ แก้กล�กเกลื้อน
ในบ�งพื้นที่หรือบริเวณภูมิประเทศริมช�ยฝั่งจะมีก�รใช้เปลือกหอย
น�งรมตัวใหญ่ม�เผ�ไฟแล้วป่นให้เป็นแป้ง ถ้�เป็นครรภ์แรกจะแนะนำ� ผลกล้วย ชื่อวิทย�ศ�สตร์ Musa x paradisiaca L.
ให้ใช้นำ้�มันมะพร้�วท�ที่หลังมือ ก�รใช้แป้งและย� ในก�รท�ลดอ�ก�รคัน วงศ์ Musaceae อุดมไปด้วยส�รอ�ห�รสำ�คัญต่อร่�งก�ย
เพื่อป้องกันก�รเก�ซึ่งจะทำ�ให้เกิดปัญห�ท้องล�ยต�มม�ได้ หล�กชนิด วิต�มินบี 6 วิต�มินซี แมงก�นีส โพแทสเซียม
และเส้นใยอ�ห�ร

สมุนไพรที่ควรหลีกเลี่ยง เช่น แตงโม สัปปะรด ล�าไย ปลีกล้วย ผักกูด ชื่อวิทย�ศ�สตร์ Diplazium esculentum
ซึ่งเชื่อว่าจะท�าให้เส้นเลือด (เส้นเอ็น) พอง เห็ด หอย ปลาลื่น วงศ์ Athyriaceae อุดมไปด้วย แคลเซียม ฟอสฟอรัส
บวบ น�้าเต้า ขี้พร้า (ฟักเขียว) จะเป็นพิษต่อผู้ตั้งครรภ์ ธ�ตุเหล็ก วิต�มินอี วิต�มินบีสอง โปรตีน และใยอ�ห�ร

เอกสารอ้างอิง
1. กลุ่มง�นก�รแพทย์พื้นบ้�นไทย กรมพัฒน�แพทย์แผนไทยและก�รแพทย์ท�งเลือก. ภูมิปัญญ�โต๊ะบิแด ในก�รดูแลสุขภ�พอน�มัยกลุ่มหญิงตั้งครรภ์
และท�รก ช�วไทยมุสลิมใน 5 จังหวัดช�ยแดนใต้. พิมพ์ครั้งที่ 1 กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์องค์ก�รรับส่งสินค้�และพัสดุภัณฑ์ (ร.ส.พ.), กันย�ยน 2548. 138 หน้�
2. กองคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญ�ก�รแพทย์แผนไทยและแพทย์พื้นบ้�นไทย กรมก�รแพทย์แผนไทยและก�รแพทย์ท�งเลือก. ตำ�ร�ย�สมุนไพรพื้นบ้�นของ
โต๊ะบิแด. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: บริษัทรำ�ไทยเพรส จำ�กัด, 2561. 143 หน้�