Page 40 - ชุดตำราภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยฉบับอนุรักษ์ ตำรับยาแผนไทยของชาติที่เข้าตัวยากัญชา

ยาแก้กษัยท้น

ยาแก้กษัยท้น เป็นต�ำรับยำอยู่ในศิลำจำรึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลำรำม รำชวรมหำวิหำร (วัดโพธิ์)
ซึ่งมีควำมส�ำคัญทำงประวัติศำสตร์ กล่ำวคือ สมัยพระบำทสมเด็จพระนั่งเกล้ำเจ้ำอยู่หัว (รัชกำลที่ 3) ทรงพระกรุณำ

โปรดเกล้ำ ฯ ให้บูรณปฏิสังขรณ์พระอำรำมครั้งใหญ่ เมื่อ พ.ศ. 2374 ให้เหล่ำนักปรำชญ์รำชบัณฑิตรวบรวม
ตรวจสอบคัดเลือก ต�ำรำกำรแพทย์ เลือกสรรต�ำรับต�ำรำต่ำง ๆ ซึ่งสมควรจะเล่ำเรียนเป็นชั้นสำมัญศึกษำมำตรวจตรำ
แก้ไข ใช้ของเดิมบ้ำง หรือประชุมผู้รู้หลักในวิชำนั้น ๆ โดยมำก เพื่อคนทั้งหลำยไม่เลือกว่ำตระกูลชั้นใด ๆ ใครมีใจรัก

วิชำใด ก็ให้สำมำรถเล่ำเรียนได้ สันนิษฐำนว่ำเมื่อครั้งสมัยอยุธยำในยำมที่บ้ำนเมืองมีศึกสงครำม ต�ำรำกำรแพทย์
กำรแพทย์แผนไทยคงจะสูญหำย กระจัดกระจำยไปไม่น้อย จึงน�ำมำจำรึกบนแผ่นหินอ่อนประดับไว้ตำมบริเวณ

ผนังคอสอง เสำของระเบียงรอบพระอุโบสถพระวิหำร พระวิหำรคด และศำลำรำยรอบพระมณฑปภำยในวัด ซึ่งจะให้
เป็นแหล่งเรียนรู้ของมหำชนไม่เลือกชั้นบรรดำศักดิ์ โดยจำรึกต�ำรำกำรแพทย์แผนไทยวัดโพธิ์ ว่ำด้วยเรื่อง ต�ำรำนวด
ต�ำแหน่งเส้นเอ็นในร่ำงกำย ต�ำรำยำว่ำด้วยเรื่องต่ำง ๆ สมุฏฐำนโรค ต�ำรำยำว่ำด้วยชื่อยำ ชื่อโรค รวมทั้งต�ำรำ

ว่ำด้วยสรรพคุณยำ ทั้งพืชวัตถุ สัตว์วัตถุ และธำตุวัตถุ ซึ่งเป็นวิชำกำรแพทย์แผนไทยที่เป็นควำมรู้สืบทอดมำแต่โบรำณ
จ�ำนวนทั้งสิ้นกว่ำ 453 แผ่นศิลำ 1,330 ต�ำรับ ศิลำจำรึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลำรำม (วัดโพธิ์) ประกำศก�ำหนด

ให้เป็นต�ำรับยำแผนไทยของชำติหรือต�ำรำกำรแพทย์แผนไทยของชำติ ตำมประกำศกระทรวงสำธำรณสุข เรื่อง
กำรประกำศก�ำหนดต�ำรำกำรแพทย์แผนไทยของชำติและต�ำรับยำแผนไทยของชำติ (ฉบับที่ 1) พ.ศ. ๒๕๕๘
ลงประกำศรำชกิจจำนุเบกษำ เล่ม ๑๓2 ตอนพิเศษ 317 ง วันที่ 30 พฤศจิกำยน ๒๕๕8 และกำรประกำศก�ำหนด

ต�ำรำกำรแพทย์แผนไทยของชำติและต�ำรับยำแผนไทยของชำติ (ฉบับที่ 28) พ.ศ. ๒๕63 ลงประกำศรำชกิจจำนุเบกษำ
เล่ม ๑๓7 ตอนพิเศษ 179 ง วันที่ 5 สิงหำคม ๒๕63 ยำแก้กษัยท้น ประกอบด้วย โกฐทั้งห้ำ เทียนทั้งห้ำ

ลูกจันทน์ กระวำน กำนพลู พริกหอม พริกหำง บอระเพ็ด เปล้ำทั้งสอง สิ่งละส่วน กัญชา ๒ ส่วน ขมิ้นอ้อย แห้วหมู
ผลพิลังกำสำ ไคร้เครือ สิ่งละ ๔ ส่วน ดีปลี หัสคุณ สิ่งละ ๑๖ ส่วน ใบกะเพรำแห้ง ๓๒ ส่วน วิธีท�ำ ท�ำเป็นจุณ
บดละลำยน�้ำร้อนกิน สรรพคุณ แก้กษัยท้นและกษัยเสียด นอกจำกนี้ยังพบต�ำรับยำแก้กษัยท้น ที่มีกำรคัดลอก

ในเอกสำรโบรำณเล่มอื่น ๆ เช่น

❀ เอกสำรโบรำณประเภทหนังสือสมุดไทยด�ำ เลขที่ 6 ชื่อ สมุดกระไสยโรค เล่ม ๘ ประวัติ สมบัติเดิม
ของหอสมุดแห่งชำติ

❀ เอกสำรโบรำณประเภทหนังสือสมุดไทยด�ำ เลขที่ 8 ชื่อ คัมภีร์กระไสย เล่ม 2 ประวัติ ได้มำจำก
กระทรวงธรรมกำร วันที่ 10 มิถุนำยน พ.ศ. 2480

❀ เอกสำรโบรำณประเภทหนังสือสมุดไทยด�ำ เลขที่ 441 ชื่อ ต�ำรำยำเกร็ด ๘ ประวัติ สมบัติเดิม
ของหอสมุดแห่งชำติ

❀ เอกสำรโบรำณประเภทหนังสือสมุดไทยด�ำ เลขที่ 516 ชื่อ ต�ำรำยำเกร็ด ประวัติ เจ้ำพระยำมุขมนตรี
(อวบ) ให้หอสมุดแห่งชำติ พ.ศ. 2473

❀ เอกสำรฉบับคัดลอกและพิมพ์เผยแพร่ ชื่อแพทย์ศำสตร์สงเครำะห์ เล่ม 2 พระยำพิศณุประสำทเวช
ร.ศ. ๑๒6
❀ เอกสำรฉบับคัดลอกและพิมพ์เผยแพร่ ชื่อคัมภีร์แพทย์ไทยแผนโบรำณ เล่ม 3 ขุนโสภิตบรรณลักษณ์
(อ�ำพัน กิตติขจร)

❀ เอกสำรฉบับคัดลอกและพิมพ์เผยแพร่ ชื่อต�ำรำอำยุรเวทศึกษำ ขุนนิทเทสสุขกิจ

กองคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยและแพทย์พื้นบ้านไทย 11